سابقه تاریخی استان :

کرمان قدمتی به بلندای آفتاب دارد.اگرچه روزمیلاداین دیاررابه درستی نمی دانیم اماتاهرکجا که درکوچه های تاریخ پیش می رویم نام کرمان رابه اشکال کارمانیا ،گواشیر،بوتیا ،مکران و...می بینیم وجودآثارتاریخی کهنی ازقبیل قلعه دختروقلعه اردشیر باقریب سه هزارسال سابقه تاریخی ،نشانی ازواقعیت به شمارمی رود.علاوه براین نام کرمان درکتیبهای هخامنشی آمده .براساس این اسنادکرمان ناحیه ای است که ازآن چوب درختان "یاک "جهت ساخت وتزئین کاخهای هخامنشی حمل می شود.درشاهنامه فردوسی نیز،به کرات ازاین خطه نام برده شده است .

کرمان تاریخ پرفرازوفروددارد،آن طورکه یکی ازمعروفترین مستشرقین فرانسوی به نام "ژان اوبن "معتقدکه هرکس تاریخ کرمان رابه درستی بخواندمانندآن است که تاریخ همه جهان راخوانده باشد.هرچندمتاسفانه سهم این دیارازسختی هاومصائب روزگاران به مراتب بیشترازشادیهاست .ازآنروز که اسکندرازراه  سیستان وازگذر(گدروزیا )یاهمان جیرفت امروز به کرمان آمدوبه شکرانه رهایی تعدادی ازسربازانش که درکویراسیرطوفان بودند،آنهاراآزادگذاشت تاهرچه میخواهندانجام دهندوپس ازآن تاحمله مغول ،غزها،محمودافغان ،نادروبالاخره آقامحمدخان قاجارهمه وهمه ازنجابت مردم سوءاستفاده کرده وازهیچ رذالتی فروگذارنکردندبااین همه ،مردم کرمان،همچون صخره ای شکست ناپذیرتمامی این سختیهاراتحمل کرده وشدائدروزگاررابه سخره گرفتند،تاآنجاکه نام کرمان وکرمانی رباخط روشن آفتاب برپیشانی تاریخ رقم خورد.

درکتیبه های شاهان هخامنشی ازکرمان به نام کرمانیا یادشده ودرکتاب کارنامه اردشیربابکان نوشته شده ،که ازجویبارهای آن شیرجاری است .کرمان گواشیرنیزنام داشت .آورده اندگشتاسب شهرکرمان راساخت وآتشکده هایی دراین شهربنا نمودبعضی عقیده دارندکرمان ازبناهای اردشیربابکان می باشد که هنوزآثاردوقلعه (دخترواردشیر)ازعهده اردشیرباقی است .گروهی بهرام گوررابانی شهرکرمان می دانندکه کرمانشاه خوانده می شد.بطورکلی آنچه ازمنابع تاریخی برآید.کرمان ازبناهای روزگارساسانیان می باشد.

درروزگارصفویه کرمان اهمیت فراوان یافت ودرحمله افغانهااین شهرآسیب فراوان دید،نادرشاه کرمان راازشرافغان هانجات دادوروزگارزندیه کرمان ازاهمیت خاصی برخورداربودوتاقبل ازپناهنده شدن لطفعلی خان زندوحمله آقامحمدخان قاجارشهری آبادودارای قناتهای متعددی بودکه درمسیرآنهادرختان بسیارکاشته بودنداماچون آقامحمدخان قاجارکرمان رامحاصره کردقناتهاراپرودرختان راقطع وقتل عام وحشیانه کردمردم بسیاری راکوروبسیاری ازآثارتاریخی راویران ساخت تااینکه کرمان درنیم قرن اخیرروبه ترقی نهادامابه گذشته پرشکوهش نرسید.زیراکرمان همواره مهدتمدن وفرهنگ بوده است .(سرزمین ومردم ایران ص 666)

قبل ازاسلام :لهراسب ،کرمان ومکران رااضافه نیمروزنموده ،به رستم پسرزال بدادتازمان حیات درتصرف اوبود.گشتاسب پسرلهراسب درکرمان آتشکده ساخت وبنای آبادانی گذاشت . درزمان اردشیربابکان ،بلاش نامی درکرمان دم ازاستقلال میزداردشیراورادستگیروبه قتلش فرمان دادوبنای گواشیرراکه اکنون دارالملک کرمان است در5702سال بعدازهبوط ادم به طالع میزان بنانهاد(تاریخ کرمان ص 199و200)

پس ازآن به ماجرای کرم هفتوادمی رسیم ونهایتا"حکومت آذرماهان درزمان انوشیروان وسرانجام غروب افتاب عمرساسانیان باعزیمت یزگردازکرمان به خراسان

پس ازاسلام :حضورحاکمان اسلام ازسال 24هجری قمری ودرزمان عمربن الخطاب آغازمی شود آمدن عبداله بن عامر ،مجاشع بن مسعود ،زیادبن ابیه ،یزدبن مهلب وغسان (قنات غسان ازیادگارهای اوست که به قناتغستان معروف است )وبالاخره کشته شدن خدیع کرمانی ،نگاه تندوگذرایی است به این عصروتازمان عباسیان

درزمان عباسیان :علی بن عیسی بن هامان –افشین ترک وصیف ترک وتنی چندازاین دودمان برکرمان حکومت راندند

درعصرصفاریان :ماجرای حکومت دوگانه کرمان ونبردیعقوب لیث وطوق بن مفلس وقتل طوق جانشینی عمربه جای برادرونیزفرزندان اوازمهمترین وقایع به شمارمی آید.

آل الیاسین :این حکومت باروی کارآمدن ابوعلی محمدبن الیاس آغازودراین زمان است که مرکزیت استان ازسیرجان به کرمان منتقل می شود ماجرای حمله معزالدوله ومهمانوازی عجیب کرمانی هاونیززندانی شدن "یسع "وچگونگی فراراووبالاخره مرگ غم انگیزش ازحوادثی شنیدنی است

حکومت ال بویه:نبردمعزالدوله باقوم کوفج،حضورتیمورتاش نامی درعصرحکومت ونیزتنی چندازاین سلسله ماجرای استان هرمز،تاثیرحکومت تعداددیگری ازآنا ن برکرمان رامی توان نام برد.

حکومت سلجوقیان :این سلسله درکرمان آثارخیری ازخودبرجای گذاشتن که مسجدملک (امام خمینی )ازجمله یادگارهای ملک توران شاه است .هرچندکه پس ازاوفرزندانش عاقبت خوشی نداشتند.

حکومت غزها:درمیان زشت وزیبایی های این طایفه ،آنچه درتاریخ جلوه بیشتری دارد،اوج خیانت وخونریزی وقتل وغارت آنهااست.اصطلاح قاووت غزی یادگاراین قوم است

عصرقراختائیان :با حضوربراق حاجب وپس ازاورکن الدین ،قطب الدین و...حکومت این سلسله آغازوادامه یافت .ازچهره های نامداراین عصرصفوه الدین یاپادشاه خاتون رامی توان نام برد.اودرشعروادب نیزمهارت داشت اثرارزشمند"قبه سبز"ازیادگارهای این عصراست .

آل مظفر:حضورمحمدمظفرمیبدی ،نبرداوباقوم اوغانیان وجرمانیان ،احداث مسجدجامع وسرانجام مرگاوبه دست فرزندانش وبی عاقبتی آنان گذرتندی است برحوادث این عصر

دوره گورکانی :جنایت عجیب امیرایدکودرسیرجان وحضوردوعارف نامداریعنی شاه نعمت اله ولی وسیدشمس الدین ابراهیم بمی وماجراهای آنان باشاهان این عصر،ازمهمترین وقایع بشمارمی رود.

عصرصفویه :حکومت گنجعلیخان وطرحهای عمرانی اوکه موجب تحولی شگرف درکرمان شدوهنوزمجموعه اونگین آثارتاریخی است وسفرشاه عباس اول به کرمان وماجرای کلانترشهرازمهمترین حوادث این عصراست .

دوره نادری :آمدننادربه کرمان ،قتل فجیع خاندان قلی بیگ حاکم این دیار،وجمع دیگری ازمردم بیگناه وشکل گرفتن محله پامنارکه به مناسبت انباشته شدن سرهاروی هم به این نام معرف شد.ونیزکورکردن واخذباج وخراج ازمردم بیگناه بخشی ازحوادث این عصراست .

عصرزندیه :ماجرای تقی خان درانی وچگونگی نبرداوباکریم خان زندوحکومت وی درکرمان ازاهم وقایع این عصربه شمارمی رود.

عصرقاجاریه :ماجرای پناهنده شدن لطفعلی خان زندبه کرمان ،حمله آقامحمدخان وفاجعه قتل ونیزکورکردن جمع کثیری ازمردم کرمان ،فرارلطفعلیخان به بم وکورکردن اوازاوراق سیاه این عصراست هرچندکه پس ازاوحاکمانی چون محمداسماعیل خان نوری وپسرش ونیزابراهیم خان ظهرالدوله کوشیدندتابااقدامات عمرانی خودتحبیب قلوب کنند.